از سوي ديگر، بيماري‌هاي قلبي وعروقي مهم‌ترين دليل مرگ ايراني‌هاست و آنطور كه وزارت بهداشت مي‌گويد 20درصد مردم ايران ديابت دارند و سن ابتلايشان به اين بيماري، 10 تا 15سال پايين‌تر از سن شيوع آن در كشورهاي توسعه‌يافته است. با اين حساب، بايد منتظر باشيم تا در سال‌هاي نه چندان دور جمعيتي چاق، ناتوان و به‌شدت بيمار داشته باشيم كه زندگي‌شان در چرخه معيوب بدخوردن، بي‌تحركي، چاقي و بيماري خلاصه مي‌شود. با دكتر نازنين حسيني، متخصص تغذيه درباره چاقي و بيماري‌هاي ناشي از آن گفت‌وگو كرديم و راه چاره را از او جويا شديم. اين مطلب را بخوانيد تا بيشتر از فاجعه چاقي مطلع شويد.
- حال بد چاقي
چاقي قبل از هر چيز حالتان را بد مي‌كند. از خودتان ناراضي مي‌شويد و اعتمادبه‌نفستان پايين مي‌آيد. زود خسته مي‌شويد و به تنگي نفس مي‌افتيد، كند و ديرجنب مي‌شويد و پوست‌تان دچار ترك‌هاي گسترده و واريس مي‌شود. در يك كلام، از ظاهرتان ناراضي خواهيد بود. اين اما تنها بخشي از حال بدي است كه چاقي برايتان به‌وجود مي‌آورد. به مرور، با چاق‌شدن دچار دردهايي مثل گرفتگي سياتيك، تغيير فرم صورت و چربي پوست و مو خواهيد شد. حال بد چاقي از اين هم فراتر مي‌رود و با بيماري‌هاي جسمي يا اضطراب و افسردگي، شما را محتاج دكتر و دوا خواهد كرد.
- متهم اصلي بيماري‌هاي قلبي
چاقي باعث افزايش ابتلا به بيماري‌هاي قلبي و عروقي مي‌شود. در افراد چاق، بافت چربي دور قلب را مي‌گيرد و مانند باري اضافي، كاركرد قلب را دشوار كرده و باعث مي‌شود قلب سخت‌تر كار كند و زودتر فرسوده شود. از سوي ديگر، بافت چربي داخل شكم و دور قلب اجازه باز شدن به ريه‌ها و قلب را نمي‌دهد و بدن در حالت كم‌تنفسي دائمي و كم‌اكسيژني به سر مي‌برد. اين وضعيت تنگي نفس، خرخر و توقف تنفس در خواب را در پي دارد و به همين دليل است كه سكته قلبي در افراد چاق بيشتر ديده مي‌شود. حملات قلبي در افراد داراي اضافه وزن 2برابر و در افراد چاق 3برابر بيشتر از افراد نرمال است و چاقي شديد منجر به نارسايي قلبي خواهد شد.
- سه‌گانه قند، چربي و فشار خون
ديابت شايد معروف‌ترين و شايع‌ترين بيماري‌اي باشد كه رابطه مستقيمي با چاقي به‌خصوص چاقي شكمي دارد. ديابت در واقع بيماري خاموش و شايعي است كه با كاهش يا فقدان انسولين ايجاد مي‌شود و عوارض گسترده‌اي مثل كاهش بينايي، پيري زودرس، زخم‌هاي درمان‌ناپذير و... دارد. از سوي ديگر، چاقي با افزايش فشار خون و افزايش كلسترول يا همان چربي خون همراه است. در واقع اين سه‌گانه‌اي است كه افراد چاق دچار آن مي‌شوند و گاهي حتي با پايين آوردن وزن هم موفق به بازگشت به دوران سلامتي‌شان نخواهند شد و مجبورند تمام عمر با اين بيماري‌ها زندگي كنند. اما چاقي چطور باعث اين مشكلات مي‌شود؟ هرچه وزن بيشتر شود، بافت چربي بدن هم بيشتر مي‌شود؛ در نتيجه نياز به اكسيژن و مواد غذايي افزايش مي‌يابد. خون، مسئول رساندن اين مواد به بافت‌هاست بنابراين بايد پرفشارتر در رگ‌ها حركت كند تا بتواند به تمام توده بدني انرژي و اكسيژن برساند. در نتيجه اين اتفاق، سرخرگ‌ها بيشتر تحت فشار خون قرار مي‌گيرند و فرد، مبتلا به پرفشاري خون مي‌شود و به‌تدريج رگ‌هاي بدنش كيفيت خود را از دست داده و تخريب مي‌شوند. چاقي باعث افزايش ضربان قلب و كاهش ظرفيت عروق براي جابه‌جايي خون هم مي‌شود و همين تشديد‌كننده پرفشاري خون است. درباره ابتلا به ديابت هم باز افزايش توده چربي متهم است چون باعث افزايش مقاومت بدن بر اثر هورمون انسولين شده و عملكرد انسولين را مختل مي‌كند، در نتيجه انسولين قادر به جذب كافي قند خون نيست و فرد به ديابت مبتلا مي‌شود.
- مرگ تدريجي اندام‌هاي داخلي
اضافه وزن و چاقي باعث انواع و اقسام اختلالات هورموني يا دشواري در عملكرد اندام‌هاي داخلي مي‌شود. به‌طور مثال، افراد دچار اضافه وزن يا چاق ميزان تري‌گليسريد بالاتري دارند كه در رگ‌ها رسوب كرده و باعث گرفتگي آنها مي‌شود. در اثر چاقي كبد چرب مي‌شود و اگر فرد به موقع وزنش را كم نكند، چربي كبد به بزرگي آن منجر شده و زمينه‌ساز نارسايي كبدي يا سرطان كبد مي‌شود.افراد چاق همچنين بيشتر ممكن است دچار سنگ كليه، سنگ كيسه صفرا يا نقرس شوند و شيوع اختلالات هورموني در زنان چاق بيشتر است. شايع‌ترين اين اختلال‌ها تنبلي تخمدان (تخمدان پلي كيستيك) است. افزايش مشكلات بارداري و زايمان خطرناك براي مادر و نوزاد هم از ديگر خطرات چاقي است.
- سرطان در كمين چاق‌ها
در افراد چاق، احتمال بروز سرطان بيشتر از افرادي است كه وزن طبيعي دارند. شايع‌ترين سرطان‌هاي افراد چاق عبارتند از: سرطان كيسه صفرا، سرطان سينه، سرطان رحم و تخمدان و كليه، سرطان پروستات و سرطان روده‌بزرگ. در افراد چاق مقدار بافت چربي مي‌تواند هورمون‌هايي مانند انسولين يا استروژن را توليد كند و اين هورمون‌ها زمينه‌ساز رشد سلول‌هاي سرطاني مي‌شوند. بد نيست بدانيد كه چاقي از همان ابتداي زندگي مي‌تواند زمينه‌ساز سرطان شود و نوزاداني كه با وزن بالاتر از حد نرمال متولد مي‌شوند، احتمال ابتلاي بيشتري به سرطان در كودكي يا بزرگسالي دارند.
- قدم به قدم تا نابودي مفصل ها
با افزايش وزن فشار وارده بر مفاصل هم افزايش مي‌يابد و كم‌كم غضروف‌هاي مفصلي تخريب شده يا از جا در مي‌روند كه علاوه بر ايجاد درد شديد، سفتي مفصل و مشكلات حركتي، ممكن است بيمار مجبور به جراحي‌هاي ارتوپدي شود. آرتروز و ديسك كمر هم بيماري‌هايي هستند كه چاق‌ها دير يا زود به آنها مبتلا خواهند شد مگر آنكه خيلي زود دست به‌كار كاهش وزن شوند. بد نيست بدانيد كه فقط 5 كيلوگرم اضافه وزن، سبب افزايش فشار بر مفاصل به اندازه 15تا 30كيلوگرم و در نتيجه تشديد آرتروز زانوها مي‌شود.
- 3مرحله تا كاهش وزن
اگرچه چاقي، مادر بسياري از دردهاست، اما خودش درد بي‌درماني نيست. كافي‌است اراده كنيد و وزنتان را به حد نرمال برگردانيد. براي اين كار، 3اقدام ضروري است.
1- چقدر چاقيد؟ بايد با واقعيت روبه‌رو شويد تا بتوانيد آن را تغيير دهيد. بهترين معيار براي اينكه بدانيد چقدر چاق هستيد، گرفتن BMI يا شاخص توده بدني است. براي اين كار، وزن خود را (به كيلوگرم) تقسيم بر مجذور قد خود (به متر) كنيد. اگر عدد حاصل بين 5/18تا 9/24بود يعني در محدوده طبيعي قرار داريد. اگر بين 25تا 9/29بود يعني اضافه وزن داريد و اگر بيشتر از 30بود يعني چاق هستيد. عدد بيشتر از 35هم نشان‌دهنده چاقي زياد و خطرناك است.
2- دور كمرتان چقدر است؟ شايد شما ظاهرا چاق نباشيد اما شكم و پهلويتان چاق باشد. در اين صورت هم باز در معرض ديابت، بيماري‌هاي قلبي و سكته هستيد. پس دور كمرتان را اندازه بگيريد. اگر اين عدد در زنان بيش از 5/87سانتي متر و در مردان بيش از 94سانتي متر باشد، احتمال ابتلا به بيماري‌هاي قلبي بالاست و بايد هر طور شده با ورزش و رژيم غذايي چربي‌هاي شكمي‌تان را از بين ببريد.
3- لاغر شويد: تغذيه‌تان را اصلاح كنيد و ورزش را در برنامه ر‌وزانه‌تان بگنجانيد. بهتر است در اين راه، از يك متخصص تغذيه مجرب كمك بگيريد. بهترين ورزش براي شما روزانه يك ساعت پياده‌روي است و به‌تدريج كه وزنتان كمتر مي‌شود، سعي كنيد ريتم پياده‌روي‌تان را تندتر كنيد تا بيشتر چربي بسوزانيد. لازم نيست براي لاغرشدن رياضت بكشيد. مهم‌ترين كار شما بايد سالم‌خوردن و به اندازه خوردن باشد. پس دور فست‌فودها را خط بكشيد و لبنيات پرچرب، مواد قندي و هله‌هوله‌ها را كنار بگذاريد و به جاي آن از سالادها، ميوه‌ها و غذاهاي كم‌چرب خانگي استفاده كنيد و از آن مهم‌تر، به اندازه گرسنگي‌تان بخوريد نه آنطور كه هوس مي‌كنيد.
نظر شما